Praktyczne aspekty liczenia terminów podatkowych

Terminowość to jedna z podstawowych zasad obwiązujących podatników w kontaktach z fiskusem. Nabiera szczególnego znaczenia w przypadku składania deklaracji, wnoszenia pism, regulowania podatków itp. Niezbędna jest więc znajomość reguł liczenia terminów na potrzeby realizacji obowiązków podatkowych. Warto też wiedzieć, jak uniknąć negatywnych skutków spóźnień.

Podstawowe zasady

Terminy podatkowe są wyznaczane jako kończące się konkretnego dnia albo po upływie pewnego okresu. Określony dzień stosuje się na ogół do wskazania terminu złożenia deklaracji oraz płatności podatków, np. deklarację VAT należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym okresie rozliczeniowym (miesiącu lub kwartale).

Terminy jako pewien okres mogą być natomiast określone w dniach, tygodniach, miesiącach lub latach. Jeżeli początkiem terminu ustalonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się dnia, w którym ono nastąpiło. Za koniec terminu uważa się natomiast upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni (przykład 1). Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który odpowiada pierwszemu dniowi terminu. Terminy ustalone w miesiącach lub latach upływają tego dnia - w ostatnim odpowiednio miesiącu lub roku - który odpowiada pierwszemu dniowi terminu (przykład 2). W przypadku gdy takiego dnia nie ma w danym miesiącu, termin upływa w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeżeli owego dnia nie ma w roku - termin kończy się w dniu bezpośrednio poprzedzającym ten dzień.

Termin w dniu wolnym

Zdarza się, że termin, a w przypadku terminów określonych w dniach, tygodniach, miesiącach lub latach - ostatni jego dzień, wypada w sobotę, niedzielę lub święto będące dniem ustawowo wolnym od pracy. Ostatni dzień terminu przesuwa się wówczas na następny dzień po dniu lub dniach wolnych. Obowiązek podatkowy można więc wypełnić - nie narażając się ze strony przedstawicieli fiskusa na zarzut opóźnienia - jeszcze pierwszego dnia po przerwie weekendowej lub świątecznej (przykład 3).

Powyższa zasada wynika z art. 12 § 5 Ordynacji podatkowej. Przepis ten w wersji, która wejdzie w życie od przyszłego roku, będzie miał zastrzeżenie, że opisaną regułę stosuje się, o ile ustawy podatkowe nie stanowią inaczej. Zmianę tę wprowadzono na potrzeby rozliczeń VAT od usług telekomunikacyjnych, nadawczych i elektronicznych za pośrednictwem systemu MOSS (ang. Mini One Stop Shop, czyli mały punkt kompleksowej obsługi). Podmioty, które od 1 stycznia 2015 r. zaczną korzystać z tego systemu, będą miały obowiązek składać kwartalne deklaracje VAT z wyszczególnieniem świadczonych usług, do 20. dnia miesiąca po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Okres rozliczeniowy obejmuje kwartał kalendarzowy, tak więc pierwszy okres trwa od 1 stycznia do 31 marca, drugi od 1 kwietnia do 30 czerwca, trzeci od 1 lipca do 30 września, a czwarty od 1 października do 31 grudnia. Terminy złożenia deklaracji to odpowiednio: 20 kwietnia, 20 lipca, 20 października i 20 stycznia. Są to terminy nieprzekraczalne. Nie przesuną się, jeżeli wypadną w sobotę, niedzielę lub święto będące dniem ustawowo wolnym od pracy. Takie zastrzeżenie obowiązuje tylko w przypadku składania deklaracji w systemie MOSS. Nie dotyczy terminu płatności podatku wynikającego z tego rozliczenia.

Przykład 1

Pracownicy urzędu skarbowego przeprowadzili u przedsiębiorcy kontrolę podatkową w zakresie VAT. Protokół z tej kontroli został mu doręczony 21 listopada 2014 r. Podatnik chce zgłosić do niego zastrzeżenia i wyjaśnienia. Ma na to 14 dni od dnia doręczenia protokołu. Termin ten liczy się od 22 listopada 2014 r. - nie uwzględnia się dnia, w którym miało miejsce doręczenie protokołu. Termin wniesienia zastrzeżeń i wyjaśnień upływa 5 grudnia 2014 r.

Przykład 2

Zobowiązanie podatkowe przedawnia się w zasadzie po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Termin płatności podatku dochodowego od osób fizycznych za 2013 r. przypadał 30 kwietnia 2014 r. Zobowiązanie z tego tytułu przedawni się po północy 31 grudnia 2019 r. Okres ten wydłuży się jednak, jeżeli bieg terminu przedawnienia nie rozpoczął się, np. w związku z rozłożeniem spłaty podatku na raty, będzie zawieszony, np. po wniesieniu sprawy do sądu administracyjnego, lub zostanie przerwany, np. w wyniku wszczęcia przez urząd skarbowy egzekucji i zastosowania środka egzekucyjnego. Przyczyny takich modyfikacji zostały wymienione w art. 70 § 2-8 oraz art. 70a Ordynacji podatkowej.

Przykład 3

Były członek zarządu zamierza odwołać się od decyzji urzędu skarbowego o przeniesieniu na niego odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki z o.o. Termin wniesienia odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Były członek zarządu odebrał ją na podstawie awiza na poczcie 22 listopada 2014 r. Taki tryb stosuje się, gdy operatorowi pocztowemu nie udało się dostarczyć pisma adresatowi w jego mieszkaniu lub miejscu pracy albo pod jego nieobecność w domu - domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy. Przesyłka trafia wówczas na 14 dni do placówki pocztowej. Adresat jest dwukrotnie zawiadamiany o miejscu przechowywania pisma - drugie awizo otrzymuje w przypadku niepodjęcia listu w ciągu 7 dni. Dniem doręczenia awizowanej przesyłki, podjętej przed zakończeniem okresu przechowywania przez operatora pocztowego, jest dzień jej odebrania. Termin złożenia odwołania decyzji podjętej na poczcie 22 listopada 2014 r. upływa 6 grudnia 2014 r. Jest to sobota, a następującą po niej niedzielę zalicza się do dni ustawowo wolnych od pracy. W związku z tym ostatni dzień terminu złożenia odwołania od decyzji przesunie się na poniedziałek 8 grudnia 2014 r.

Odroczenie terminu

Terminy dzieli się na materialne i procesowe. Pierwsze wolno odraczać, a drugie - przywracać. Pozwala to zapobiec negatywnym skutkom spóźnienia, np. sankcjom karnym skarbowym za niezłożenie wymaganej deklaracji podatkowej czy utracie szansy na weryfikację niekorzystnej decyzji w przypadku wniesienia odwołania po terminie.

Mianem terminu materialnego określa się okres, w którym może nastąpić ukształtowanie praw lub obowiązków podmiotu w ramach prawnopodatkowego stosunku materialnego. Są to takie terminy, jak: złożenia deklaracji, płatności podatku, przedawnienia zobowiązania podatkowego. Terminy zaliczane do tej kategorii mogą być odraczane. Wyjątek stanowią daty: przedawnienia, zwrotu nadpłaty podatku, złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, wystawienia rachunku. Takie zastrzeżenie zawiera art. 48 § 1 Ordynacji podatkowej.

Odroczenie terminu jest dopuszczalne, na wniosek zainteresowanego, w przypadkach uzasadnionych jego ważnym interesem lub interesem publicznym. Powinien on wykazać, co i dlaczego przemawia za wyznaczeniem innej - indywidualnej - daty dopełnienia określonego obowiązku podatkowego, np. że z powodu utraty dokumentacji podatkowej w wyniku zdarzeń losowych nie jest w stanie złożyć w terminie deklaracji. Dobrze jest dołączyć dokumenty to potwierdzające. Należy pamiętać, że z tego rozwiązania skorzystają ci, którzy wiedzą, że nie będą w stanie na czas wypełnić określonego obowiązku. Wniosek o odroczenie terminu trzeba bowiem złożyć przed upływem tego terminu. Nie można odroczyć terminu, który już upłynął.

Decyzja dotycząca odroczenia ma charakter uznaniowy. Organ podatkowy może, ale nie musi wydać rozstrzygnięcia pozytywnego dla wnioskodawcy, nawet jeżeli stwierdzi istnienie jego ważnego interesu lub interesu publicznego. Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności. Urzędnicy mają obowiązek zebrać kompletny materiał dowodowy, wszechstronnie i wnikliwie ocenić całokształt zgromadzonych dowodów i ustalonych okoliczności, a następnie wyciągnąć logiczne wnioski.

Druk wniosku o odroczenie terminu złożenia deklaracji jest dostępny w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Ordynacja podatkowa.

Odroczenie terminu oznacza oficjalne przesunięcie daty wywiązania się z obowiązku przewidzianego w przepisach prawa podatkowego. W przypadku odroczenia terminu złożenia deklaracji zyskuje się jednak nie tylko więcej czasu na sporządzenie i przekazanie rozliczenia, ale również uregulowanie wynikającego z niego podatku. Jeżeli uiszczenie podatku jest związane z obowiązkiem złożenia deklaracji, a termin złożenia deklaracji został odroczony, data płatności również się przesuwa. Kwotę wynikającą z takiego rozliczenia należy uregulować do dnia, do którego został odroczony termin złożenia deklaracji. Niedopełnienie tego obowiązku wiąże się z obciążeniami odsetkowymi. Odsetki za zwłokę są w takim przypadku naliczane za okres od dnia następnego po upływie terminu, do którego odroczono termin złożenia deklaracji, do dnia wpłaty wymaganej kwoty.

Przywrócenie terminu

Terminy procesowe to natomiast terminy przewidziane dla dokonania określonych czynności w postępowaniu podatkowym. Zalicza się do nich takie terminy, jak: do wniesienia odwołania od decyzji, złożenia zażalenia na postanowienie, wystąpienia z wnioskiem o uchylenie kary porządkowej itp. Niedotrzymane terminy procesowe mogą być, co do zasady, przywracane. Przewiduje to art. 162 § 4 Ordynacji podatkowej.

Podstawą uruchomienia postępowania w sprawie przywrócenia uchybionego terminu jest wniosek zainteresowanego. Wnioskodawca musi w nim uprawdopodobnić, że nie ponosi winy za spóźnienie. Powinien wykazać, że wykonanie danej czynności na czas było niemożliwe z przyczyn od niego niezależnych, np. z powodu awarii komunikacyjnej, nagłej hospitalizacji, powodzi, pożaru.

Podanie trzeba złożyć w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Przywrócenie terminu do wniesienia tego wniosku jest niedopuszczalne. Jednocześnie ze złożeniem podania należy dopełnić czynności, która nie została wykonana w wymaganym czasie, np. do wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od decyzji powinno być dołączone odwołanie.

Postanowienie w sprawie przywrócenia terminu wydaje właściwy w sprawie organ podatkowy. Rozstrzygnięcie to podlega kontroli instancyjnej - przysługuje na nie zażalenie, oraz sądowej - można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego po wyczerpaniu środków zaskarżenia przewidzianych w postępowaniu podatkowym.

Procedura ta nie obowiązuje w przypadku przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia. Takie sprawy rozstrzyga organ podatkowy właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia. Postanowienie wydane przez niego jest ostateczne. Nie przysługuje na nie zażalenie. Można natomiast wnieść - jako że jest to rozstrzygnięcie kończące postępowanie - skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Przed rozpatrzeniem podania o przywrócenie terminu do złożenia odwołania lub zażalenia organ podatkowy pierwszej instancji może, na żądanie wnioskodawcy, wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia.

Święta będące dniami ustawowo wolnymi od pracy