Gazeta Podatkowa nr 36 (973) z dnia 6.05.2013

"Czynny żal" szansą na bezkarne złożenie zeznania po terminie

Termin rozliczenia się z fiskusem z tytułu podatku dochodowego za ubiegły rok już minął. Urzędy skarbowe nie mają co prawda prawa odmówić przyjęcia zeznania, ale mogą wymierzyć grzywnę za dostarczenie go z opóźnieniem. Sposobem na uniknięcie kary jest złożenie wraz z zeznaniem "czynnego żalu".

Skutki opóźnienia

Rozliczenia dotyczące podatku dochodowego za 2012 r., sporządzane na formularzach PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 i PIT-39, należało złożyć do 30 kwietnia 2013 r. Za niewywiązanie się z tego obowiązku grożą dotkliwe kary.

Osoba, która złoży zeznanie z opóźnieniem, ale wykaże w nim wszystkie dochody uzyskane w ubiegłym roku, naraża się na odpowiedzialność karną skarbową na podstawie art. 56 § 4 Kodeksu karnego skarbowego. Przepis ten stanowi, że podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie złożył w terminie zeznania, popełnia wykroczenie skarbowe. Ukaranym można być bez względu na to, czy w rozliczeniu wykazuje się nadpłatę, czy wychodzi podatek do zapłaty.

Za złożenie zeznania z opóźnieniem grozi grzywna w wysokości od 160 zł do 32.000 zł. W praktyce jednak takie sprawy są rozpatrywane przez upoważnionych pracowników urzędów skarbowych w postępowaniach mandatowych. Grzywna nałożona mandatem karnym może natomiast obecnie wynieść od 160 zł do 3.200 zł.

W znacznie gorszej sytuacji jest osoba, która nie złożyła zeznania, aby uchylić się od opodatkowania. Mogą być wobec niej wyciągnięte konsekwencje na podstawie art. 54 Kodeksu karnego skarbowego. Przepis ten pozwala ukarać podatnika, który uchyla się od opodatkowania poprzez nieujawnienie przedmiotu bądź podstawy opodatkowania lub niezłożenie zeznania, a swoim czynem naraża podatek na uszczuplenie. Takie działanie może być potraktowane jako przestępstwo skarbowe albo wykroczenie skarbowe. Kwalifikacja zależy od wysokości podatku narażonego na uszczuplenie. Jeżeli nie przekracza on 8.000 zł, mamy do czynienia z wykroczeniem skarbowym, w przypadku wyższej kwoty - z popełnieniem przestępstwa skarbowego.

Za przestępstwo skarbowe grozi grzywna od 533,30 zł do 15.359.040 zł, pozbawienie wolności do lat 5 albo obie te sankcje łącznie. Konsekwencją popełnienia wykroczenia skarbowego jest grzywna. Obecnie sąd może nałożyć grzywnę w wysokości od 160 zł do 32.000 zł, a przedstawiciele fiskusa - od 160 zł do 3.200 zł.

Warunki bezkarności

Sposobem na uniknięcie kary jest złożenie wraz ze spóźnionym zeznaniem "czynnego żalu". Przewiduje to art. 16 Kodeksu karnego skarbowego. "Czynny żal" to zawiadomienie, w którym podatnik ujawnia popełnienie czynu zabronionego, przyznaje się do winy i podaje wszystkie okoliczności sprawy.

Zawiadomienie najlepiej złożyć na piśmie. Dopuszczalne jest również przekazanie go ustnie do protokołu. Trzeba jednak wówczas wyraźnie zaznaczyć, że chce się złożyć protokołowane oświadczenie. Przyznanie się do niezłożenia zeznania podczas nieformalnej rozmowy z urzędnikiem nie daje żadnej gwarancji bezkarności. Ustne zgłoszenie "czynnego żalu" wymaga sporządzenia protokołu.

Samo zawiadomienie nie wystarczy. Trzeba również uiścić cały podatek wynikający z zeznania składanego po czasie. Teoretycznie można to zrobić w terminie wyznaczonym przez urząd skarbowy. Ustalany jest on z uwzględnieniem sytuacji majątkowej podatnika oraz wysokości podatku. W praktyce wymaganą kwotę reguluje się przed lub w dniu składania spóźnionego rozliczenia wraz z "czynnym żalem". Informację o wpłacie można wówczas zawrzeć w zawiadomieniu.

Ograniczenia czasowe

"Czynny żal" trzeba złożyć, zanim urzędnicy sami dowiedzą się o całej sprawie. Zawiadomienie będzie bezskuteczne, jeżeli zostanie złożone w czasie, gdy mieli już oni wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Żadnych rezultatów nie przyniesie również zawiadomienie dokonane po rozpoczęciu czynności służbowej, np. czynności sprawdzającej, zmierzającej do ujawnienia czynu zabronionego - chyba że nie dostarczyła ona podstaw do wszczęcia w tej sprawie postępowania karnego skarbowego.

Na tym tle może dojść do nieporozumień między urzędnikami a podatnikami. Niektórzy urzędnicy kwestionują skuteczność każdego "czynnego żalu" składanego przez spóźnialskich, ponieważ dla nich potwierdzeniem naruszenia obowiązków podatkowych jest brak adnotacji w systemie POLTAX o wpływie zeznania do urzędu skarbowego. Takie praktyki są jednak bardzo dyskusyjne. Trudno bowiem brak notatki w systemie informatycznym nazwać wiadomością wyraźnie udokumentowaną, czyli popartą dowodami, wynikającą z dokumentów, stwierdzoną na podstawie sprawdzonych faktów. Taka informacja powinna wynikać np. z protokołu przeprowadzonych czynności sprawdzających.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2013 r. poz. 186)