A A A

Przegląd Podatku Dochodowego nr 16 (280) z dnia 20.08.2010

Ustalamy wartość początkową środków trwałych - wybrane przypadki

1. Wartość początkowa samochodu kupionego na kredyt

Przedsiębiorca kupił samochód na podstawie umowy kupna-sprzedaży. Zakup sfinansował kredytem otrzymanym na ten cel. W związku z tym poniósł koszty prowizji bankowej, koszty ubezpieczenia od utraty pracy (warunek konieczny otrzymania kredytu) oraz koszty ubezpieczenia OC i AC samochodu. Tylko na ubezpieczenia komunikacyjne posiada polisę, natomiast informacja o ubezpieczeniu kredytu jest zawarta w umowie z bankiem. Czy wymienione wydatki zwiększają wartość początkową środka trwałego?

Koszty prowizji i koszty ubezpieczenia kredytu uwzględnia się w wartości początkowej środka trwałego, natomiast koszty ubezpieczenia komunikacyjnego zalicza się bezpośrednio w koszty.

Prowizja bankowa i ubezpieczenie kredytu - powiększają wartość początkową środka trwałego

Przepisy ustaw o podatku dochodowym przyjmują za wartość początkową środka trwałego (w tym samochodu) pozyskanego w drodze odpłatnego nabycia cenę nabycia. Ceną nabycia jest kwota należna zbywcy, powiększona o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty:

transportu, załadunku i wyładunku,
ubezpieczenia w drodze,
montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych,
opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji,
cła i podatku akcyzowego (w przypadku importu składnika majątku).

Kwotę tę pomniejsza się o VAT, z wyjątkiem przypadków, gdy podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku.

Podkreślić należy, że cena nabycia środka trwałego obejmuje ogół kosztów poniesionych przez podatnika do dnia przyjęcia tego środka trwałego do używania. Dlatego też, przy ustalaniu wartości początkowej samochodu osobowego, zaliczanego do środków trwałych, uwzględnia się w jego cenie nabycia koszty prowizji bankowej pobranej przy przyznaniu kredytu przeznaczonego na zakup samochodu, koszty ubezpieczenia tego kredytu oraz odsetki, o ile zostaną one naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Należy dodać, że zapłaconą kwotę tytułem ubezpieczenia kredytu podatnik może ująć w wartości początkowej środka trwałego na podstawie umowy z bankiem udzielającym kredytu.

Ubezpieczenia komunikacyjne - bezpośrednio w koszty

Na wartość początkową pojazdu nie wpłyną natomiast koszty dotyczące ubezpieczenia komunikacyjnego pojazdu. Ubezpieczenie komunikacyjne wymagane jest przepisami prawa, ze względu na porządek i bezpieczeństwo ruchu na drogach. Nie warunkuje jednak uznania samochodu za zdatny do używania. Dlatego też zapłacona kwota ubezpieczenia powinna zostać ujęta bezpośrednio w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Z tym jednak zastrzeżeniem, że za koszty uzyskania przychodów nie uznaje się składek na ubezpieczenie samochodu osobowego w takiej części, w jakiej w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia pozostaje równowartość 20.000 euro, przeliczona na złote według ogłaszanego przez NBP kursu sprzedaży walut obcych z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia (art. 23 ust. 1 pkt 47 updof).

Limit składek stanowiących koszty podatkowe dotyczy tylko składek dobrowolnego ubezpieczenia AC. Oznacza to, że w sytuacji gdy samochód osobowy użytkowany w działalności gospodarczej stanowi środek trwały, podatnik może w rachunku podatkowym ująć:

całą kwotę składki ubezpieczenia obowiązkowego OC oraz ubezpieczenia dobrowolnego NNW takiego samochodu,
całą kwotę składki ubezpieczenia dobrowolnego AC lub jej część, ustaloną zgodnie z powołanymi przepisami, w zależności od tego czy wartość samochodu przyjęta dla celów ubezpieczenia jest odpowiednio niższa lub równa, czy wyższa od kwoty stanowiącej równowartość 20.000 euro, po przeliczeniu na złote.

2. Składnik majątku nabyty w drodze zamiany

Spółka z o.o. zmienia profil swojej działalności. W związku z tym niektóre środki trwałe stały się dla niej zbędne. Planuje zbyć maszynę produkcyjną na rzecz innej firmy w zamian za samochód dostawczy. Jak ustalić wartość początkową środka trwałego nabytego w drodze zamiany?

Umowę zamiany reguluje art. 603 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, iż przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Według zaś art. 155 § 1 K.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej, przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Wartość początkową zamienianych składników majątku należy ustalić na podstawie definicji wartości początkowej przyjętej dla odpłatnego nabycia. W myśl art. 16g ust. 3 updop, za wartość tę uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania.

Umownie można podzielić zamianę na zamianę ekwiwalentną i nieekwiwalentną. Przy zamianie ekwiwalentnej zamieniane rzeczy cechuje jednakowa wartość.

Przykład

Spółka z o.o. X zawarła umowę zamiany ze spółką z o.o. Y. Przedmiotem zamiany były:

ze strony spółki X - maszyna produkcyjna o wartości 100.000 zł,
ze strony spółki Y - samochód ciężarowy o wartości 100.000 zł.

Spółka X, ustalając wartość początkową nabytego samochodu ciężarowego, uwzględni wydatek na jego nabycie w wysokości 100.000 zł. Spółka Y do ustalenia wartości początkowej maszyny produkcyjnej przyjmie wydatek w wysokości 100.000 zł.

Przy zamianie nieekwiwalentnej jedna z zamienianych rzeczy ma większą wartość niż druga z zamienianych rzeczy. W takim przypadku strona zyskująca zwykle wyrównuje tę różnicę, np. w formie dopłaty pieniężnej.

Przykład

Spółka z o.o. zawarła ze spółką cywilną umowę zamiany. Przedmiotem zamiany były:

ze strony spółki z o.o. - maszyna produkcyjna o wartości 80.000 zł,
ze strony spółki cywilnej - samochód ciężarowy o wartości 60.000 zł.

Strony uzgodniły, że z uwagi na różnice między wartościami przedmiotów umowy zamiany spółka cywilna uiści dopłatę w wysokości 20.000 zł.

W związku z tym spółka cywilna przy ustalaniu wartości początkowej nabytej maszyny produkcyjnej uwzględni wydatek w wysokości 80.000 zł (tj. sumę wartości samochodu ciężarowego oraz kwoty dopłaty). Spółka z o.o. dla ustalenia wartości początkowej nabytego samochodu ciężarowego przyjmie wydatek także w kwocie 80.000 zł (wartość przekazanej maszyny produkcyjnej).

Strony mogą umówić się w ten sposób, że dojdzie do umowy zamiany nieekwiwalentnej bez jakichkolwiek dodatkowych świadczeń. Wówczas strona, która przekazała składnik majątku o niższej wartości, a otrzymała w zamian rzecz o wyższej wartości, uzyska przychód z tytułu otrzymania częściowo odpłatnych rzeczy. Przy określaniu wartości tego przychodu, przyjmuje się różnicę między wartością ustaloną według zasad rynkowych a odpłatnością ponoszoną przez podatnika (art. 12 ust. 5a updop). Równocześnie przy ustalaniu wartości początkowej środka trwałego otrzymanego za częściową odpłatnością wartość tego przychodu powiększy cenę nabycia (art. 16g ust. 1 pkt 1a updop), od której spółka będzie dokonywała odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów podatkowych.

Przykład

Spółka z o.o. A zawarła umowę zamiany ze spółką z o.o. B. Przedmiotem zamiany były:

ze strony spółki A - samochód ciężarowy o wartości 120.000 zł,
ze strony spółki B - maszyna produkcyjna o wartości 100.000 zł.

Spółka A, ustalając wartość początkową nabytej maszyny, uwzględniła wydatek na jej nabycie w wysokości 120.000 zł.

Spółka B uzyskała przychód o wartości 20.000 zł. Ustalając wartość początkową samochodu ciężarowego, spółka B uwzględniła wartość przekazanej maszyny, tj. 100.000 zł, oraz kwotę 20.000 zł.

Pragniemy zwrócić uwagę, że nieekwiwalentna zamiana rzeczy nie powinna mieć miejsca w działalności gospodarczej. Należy liczyć się z tym, że może być powodem wszczęcia przez organ podatkowy procedury, o której mowa w art. 14 ust. 1 updop mającej na celu podwyższenie przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy. Zauważmy, że w przedstawionym przykładzie spółka A przekazała samochód warty 120.000 zł, a otrzymała maszynę, której wartość wynosi 100.000 zł. Wobec tego organ podatkowy może podjąć działania mające na celu ustalenie wyższej ceny z tytułu odpłatnego zbycia samochodu.

Może się także zdarzyć, że strony umowy nie ustalą wartości zamienianych rzeczy, przyjmując w umowie zapis mówiący o tym, że zamiana jest ekwiwalentna. W tym przypadku, naszym zdaniem, wartość początkową nabywanych rzeczy można ustalić na poziomie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca odpłatnego zbycia.

Należy dodać, że w wyniku sfinalizowania transakcji zamiany, o której mowa w pytaniu, nastąpi odpłatne zbycie maszyny produkcyjnej. Po stronie spółki zbywającej maszynę produkcyjną powstanie przychód podatkowy. Wartość tego przychodu równa będzie cenie określonej w umowie. Kosztem uzyskania przychodów będzie, stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b) updop, niezamortyzowana wartość maszyny produkcyjnej (zakładamy, że zbywana maszyna produkcyjna była środkiem trwałym spółki z o.o.).

3. Współwłasność małżeńska a wartość początkowa środka trwałego

Małżonkowie mający wspólność majątkową kupili budynek niemieszkalny i samochód osobowy. Oboje będą wykorzystywać te składniki do potrzeb swoich indywidualnych działalności gospodarczych. Jak powinni ustalić wartości początkowe tych środków trwałych?

W przypadku gdy środek trwały lub wartość niematerialna i prawna stanowi współwłasność podatnika, podatnik ustala jego/jej wartość początkową w takiej proporcji, w jakiej pozostaje jego/jej udział we własności tego środka trwałego. Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiącego wspólność majątkową małżonków, chyba że są one wykorzystywane przez małżonków w prowadzonej odrębnie działalności gospodarczej. Oznacza to, że jeśli tylko jedno z małżonków wykorzystuje składnik majątku stanowiący współwłasność małżeńską do prowadzenia działalności, to może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od całkowitej jego wartości. Jeśli zaś oboje małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej, wówczas każde z nich może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od „swojej” części tego składnika. Jeżeli małżonkowie pozostają we wspólności majątkowej, to nie można określić ich udziału w majątku wspólnym, gdyż jest to tzw. wspólność łączna, w której nie określa się udziałów małżonków we własności danej rzeczy. W przypadku rzeczy ruchomych przyjmuje się, że są to udziały po 50%.

Przykład

Państwo Matkowscy prowadzą odrębne działalności gospodarcze. Żona prowadzi sklep odzieżowy, a mąż restaurację. Oboje wykorzystują samochód ciężarowy, który każde z nich wprowadziło do swojej ewidencji środków trwałych. Cena nabycia samochodu wynosiła 100.000 zł. Oboje przyjęli, że wartość początkowa tego samochodu wynosi 50.000 zł.

Choć przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprost tego nie regulują, to w przypadku nieruchomości wykorzystywanej przez każdego z małżonków w działalności prowadzonej odrębnie, godnym polecenia wydaje się przyjęcie zasady określonej w art. 22f ust. 4. Przepis ten stanowi, że jeżeli tylko część nieruchomości, w tym budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, jest wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej bądź wynajmowana lub wydzierżawiana - odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w wysokości ustalonej od wartości początkowej nieruchomości, budynku lub lokalu odpowiadającej stosunkowi powierzchni użytkowej wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, wynajmowanej lub wydzierżawianej, do ogólnej powierzchni użytkowej tej nieruchomości, budynku lub lokalu.

Przykład

Państwo Nowakowscy nabyli pawilon handlowy o powierzchni 120 m² za kwotę 240.000 zł. Nieruchomość jest objęta wspólnością ustawową. Oboje małżonkowie prowadzą działalność gospodarczą. Pani Nowakowska wykorzystuje 20 m² powierzchni na agencję pocztową, a na 100 m² jej mąż prowadzi sklep. Cena nabycia 1 m² wynosi 2.000 zł (240.000 zł : 120 m²).

Każde z małżonków ustali wartość początkową w następującej wysokości:

- pani Nowakowska (20 m² x 2.000 zł)

40.000 zł,

- pan Nowakowski (100 m² x 2.000 zł)

200.000 zł.

4. Ustalenie wartości początkowej środka trwałego nabytego w spadku

W spadku po rodzicach odziedziczyłem kamienicę wybudowaną 20 lat temu. Planuję ją wynająć. Do kosztów podatkowych chcę zaliczać odpisy amortyzacyjne. Czy wartość początkową tego środka trwałego muszę ustalić jako iloczyn metrów kwadratowych i kwoty 988 zł?

Nie. W tym przypadku istnieje możliwość wyboru zasad ustalania wartości początkowej środka trwałego.

Stosownie do art. 22g ust. 10 updof, podatnicy mogą ustalić wartość początkową m.in. budynków mieszkalnych oddanych w najem, przyjmując w każdym roku podatkowym wartość stanowiącą iloczyn metrów kwadratowych powierzchni użytkowej tego budynku i kwoty 988 zł. Za powierzchnię użytkową przyjmuje się powierzchnię przyjętą dla celów podatku od nieruchomości.

Treść przytoczonego przepisu wskazuje, że podatnicy nie są zobligowani do stosowania tej metody amortyzacji i mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej budynku ustalonej na zasadach ogólnych. W myśl art. 22g ust. 1 pkt 3 updof, wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych nabytych m.in. w drodze spadku powinna być ustalona według ich wartości rynkowej z dnia nabycia.

Zatem wartość początkową środków trwałych, o których mowa w pytaniu, można ustalić metodą uproszczoną (art. 22g ust. 10 updof) lub w wysokości wartości rynkowej z dnia nabycia spadku (art. 22g ust. 1 pkt 3 updof).

Warto wspomnieć, że podatnicy mogą amortyzować środki trwałe uznane za używane według indywidualnej stawki amortyzacyjnej. Przy czym w przypadku budynków mieszkalnych okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat. Budynki uznaje się za używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy (art. 22j ust. 1 pkt 3 i ust. 3 pkt 1 updof).