Gazeta Podatkowa nr 86 (1023) z dnia 28.10.2013

Rewolucja śmieciowa w praktyce

Od kilku miesięcy obowiązują przepisy, które zmieniły zasady dotyczące usuwania z posesji odpadów komunalnych (śmieci) oraz ponoszenia z tego tytułu opłat. Przed zmianą, która weszła w życie 1 lipca 2013 r., każdy właściciel nieruchomości musiał podpisać indywidualną umowę z firmą specjalizującą się w wywozie odpadów. Po zmianach właściciel wnosi jedynie opłatę za gospodarowanie odpadami na rzecz gminy, natomiast resztę obowiązków przejęła gmina.

Obowiązek gminy i opłaty

Podstawowym obowiązkiem gminy jest w obecnym stanie prawnym zorganizowanie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi powstaje za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec. W przypadku nieruchomości zamieszkałych opłata za gospodarowanie odpadami stanowi iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość lub ilości zużytej wody z danej nieruchomości, bądź powierzchni lokalu mieszkalnego (wedle tego, co wybierze gmina) oraz określonej stawki opłaty ustalonej na podstawie uchwały.

Rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. Może również, w przypadku nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, uchwalić tylko jedną stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego.

Zatem wszystkie zasady dotyczące opłat i ich wysokości oparte są na uchwałach rady gminy, które oczywiście muszą być zgodne z przepisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Rada gminy ma ponadto obowiązek ustalić niższe stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jeżeli odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny (gdy ma miejsce tzw. segregacja śmieci). W poszczególnych gminach mogą więc obowiązywać całkiem odmienne zasady dotyczące rozliczeń za śmieci. Przepisy przyznają radzie gminy także kompetencję do różnicowania stawek opłat, wprowadzania zwolnień przedmiotowych czy ustanawiania różnego rodzaju dopłat dla właścicieli nieruchomości, o ile spełnią oni ustalone przez gminę kryteria.

Deklaracje i kubły na śmieci

Podstawowym obowiązkiem właściciela nieruchomości jest złożenie do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych (art. 6m ust. 1 ustawy). Natomiast w przypadku spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty to zarządca jest zobowiązany złożyć deklarację ze wskazaniem wymaganych danych i wyliczeniem kwoty opłaty. Pierwszą deklarację należało złożyć w terminie wynikającym z uchwały rady gminy.

Gdyby doszło do zmiany danych będących podstawą ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi lub określonej w deklaracji ilości odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć nową deklarację w terminie 14 dni od dnia nastąpienia zmiany. Opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zmienionej wysokości uiszcza się za miesiąc, w którym nastąpiła zmiana. Warto nadmienić, że deklaracje o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Organ lub elektroniczna skrzynka urzędu gminy potwierdza, w formie dokumentu elektronicznego, złożenie deklaracji za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Dodatkowym obowiązkiem obciążającym właścicieli nieruchomości jest, co do zasady, wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Jednakże ten obowiązek przestaje być aktualny, jeśli gmina na mocy stosownej uchwały przejmie ten obowiązek jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych.

Sposób ustalania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi opiera się na obowiązku właściciela nieruchomości samodzielnego obliczenia wysokości opłaty i przedstawienia wysokości tej opłaty w deklaracji. Złożenie poprawnej deklaracji powoduje, że nie jest potrzebne ani możliwe wydanie decyzji administracyjnej o wysokości opłaty.

Wzór deklaracji

Wspomnianą deklarację można złożyć za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Każda gmina ma obowiązek określić w drodze uchwały wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości. Taki wzór powinien również obejmować objaśnienia dotyczące sposobu jej wypełnienia oraz pouczenie, że deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Tego rodzaju uchwała zawiera także informację o terminach i miejscu składania deklaracji. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej danej gminy, która prowadzona jest w ramach Biuletynu Informacji Publicznej (www.bip.gov.pl).

Sankcje za niewykonanie obowiązków

W razie niezłożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji, wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa, w drodze decyzji, wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę uzasadnione szacunki, w tym średnią ilość odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach o podobnym charakterze.

Z kolei gdy właściciel nie uiszcza należnej opłaty, można wszcząć wobec niego postępowanie egzekucyjne. Co istotne, w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Wspomniany organ jest uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi (z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości).

Odbiór śmieci z ogródków działkowych i domków letniskowych

Posiadamy domek letniskowy. Czy w tym przypadku jest konieczne złożenie deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi?

Wszystko zależy od tego, gdzie domek letniskowy jest zlokalizowany i czy jest on okresowo zamieszkiwany.

Jeżeli dom jest zlokalizowany na terenie działki rekreacyjnej, to w zależności od sposobu użytkowania należy nieruchomość tę traktować albo jako zamieszkałą sezonowo, albo jako nieruchomość niezamieszkałą. Jak stwierdziło Ministerstwo Środowiska, jeżeli jest to działka, na której mieszkańcy mieszkają w poszczególnych okresach roku (np. miesiące letnie), wówczas należy złożyć do gminy deklarację z określonymi terminami przebywania na danej nieruchomości. Tak, aby przebywanie w różnych nieruchomościach zapewniało w sumie opłatę za 12 miesięcy.

Natomiast w przypadku, gdy jest to działka znajdująca się na terenie tzw. ogródków działkowych posiadających zarządcę, na której właściciel przebywa np. w weekendy, a odpady są zbierane z całego terenu, wówczas obowiązek podpisania umowy na odbiór odpadów komunalnych spoczywa na zarządcy, a właściciele poszczególnych działek uiszczają opłatę.

Gminy zobowiązane są do odbioru śmieci z nieruchomości zamieszkałych.

W przypadku gdy gmina, na podstawie art. 6c ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, podejmie uchwałę dotyczącą postanowienia o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne, wówczas właściciel nieruchomości (zarządca działek) powinien złożyć deklarację do gminy.

Kubły na śmieci na nieruchomości

Niedługo mam zamiar wprowadzić się do nowo wybudowanego domu. Wiem, że muszę uiszczać opłatę na rzecz gminy za odbieranie śmieci. Czy to na mnie spoczywa obowiązek wyposażenia nieruchomości w kubły na śmieci, czy też obowiązek ten przejęła gmina?

Wszystko zależy do treści uchwały, którą podjęła rada gminy.

Właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku m.in. przez wyposażenie nieruchomości w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych pojemników w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Stanowi o tym art. 5 ust. 1 ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Jednakże gmina, na mocy stosownej uchwały, może przejąć od właściciela te obowiązki jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Wypowiedzenie dotychczasowej umowy

Od lipca br. wnoszę na rzecz gminy opłaty na wywóz śmieci. Jednak firma, z której usług do tej pory korzystałem, również zwróciła się do mnie z żądaniem uiszczenia na jej rzecz tego rodzaju opłaty. Czy przepisy nie rozwiązały dotychczasowych umów, które właściciele mieli zawarte z firmami wywożącymi śmieci?

NIE. Właściciele nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, są obowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której położone są ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi (art. 6h ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach). Tym samym właściciele ci nie są już zobowiązani do zawarcia umowy na odbieranie odpadów komunalnych z firmą wywożącą śmieci. Niemniej jednak ustawa nie rozwiązuje ani nie wygasza dotychczas zawartych umów, ponieważ są one stosunkiem cywilnoprawnym, w który ustawodawca nie powinien nadmiernie ingerować. Każda umowa zawarta pomiędzy właścicielem nieruchomości a odbierającym odpady komunalne powinna zawierać zapis o trybie i warunkach jej rozwiązania przez jedną ze stron. Na tej podstawie właściciele nieruchomości mogą rozwiązać dotychczasowe umowy na odbieranie odpadów komunalnych.

Jeśli zatem właściciel nieruchomości nie rozwiąże dotychczasowej umowy z firmą wywożącą odpady, po pierwsze nadal będzie zobowiązany do uiszczania na rzecz gminy opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, po drugie będzie musiał cały czas ponosić opłaty na rzecz firmy, z którą współpracował do tej pory. W sytuacji gdy gmina zapewni odbieranie wszystkich wytworzonych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych, wówczas nieuzasadnionym wydaje się pozostawienie bez rozwiązania dotychczasowej umowy. Jednakże decyzję w tym zakresie powinien podjąć właściciel nieruchomości.

Odbieranie śmieci z nieruchomości niezamieszkałych

Nieruchomości przedsiębiorców

Jeśli chodzi o odbiór odpadów komunalnych od przedsiębiorców, to poszczególne gminy samodzielnie miały prawo zdecydować (w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego) czy będą je odbierać z nieruchomości niezamieszkałych, czy nadal obowiązek ten będzie wykonywany przez zewnętrzne firmy na dotychczasowych zasadach.

Przedsiębiorcy musieli się więc zorientować, jaką decyzję podjęła ich gmina. Część gmin nie zdecydowała się na odbiór śmieci. W opinii samych przedsiębiorców taka sytuacja w wielu przypadkach jest dla nich korzystniejsza. Ci, w odniesieniu do których obowiązki przejęła gmina, uskarżają się na zbyt wysokie stawki i na nieracjonalne regulacje, zgodnie z którymi zobowiązani są do zapewnienia np. co najmniej jednego pojemnika o pojemności 120 czy 160 litrów. Uważają oni bowiem, że narzucanie, iż każdy z nich musi płacić za taką samą ilość śmieci, jest niezgodne z prawem.

Kolejny problem pojawił się w odniesieniu do śmieci wytwarzanych przez przedsiębiorców, którzy prowadzą własne firmy w swoich mieszkaniach, w których równocześnie zamieszkują. W tym przypadku niejednokrotnie pojawiały się opinie, że taka osoba powinna posiadać dwa kubły na śmieci: jeden na śmieci powstające z gospodarstwa domowego, a drugi na firmowe. Osoba taka powinna wówczas złożyć dwie deklaracje na wywóz odpadów i regulować z tego tytułu dwie opłaty.

Odpady komunalne, czyli?

Odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Ponadto zmieszane odpady komunalne pozostają zmieszanymi odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane czynności przetwarzania odpadów, która nie zmieniła w sposób znaczący ich właściwości.

Z definicji, którą zawiera ustawa o odpadach, wynika, iż brak jest możliwości traktowania jako odpady komunalne odpadów niebezpiecznych powstających w innych źródłach powstawania niż gospodarstwa domowe. Przykładowo, w kategorii odpadów wyłączonych na tej podstawie z pojęcia odpadów komunalnych może mieścić się m.in. część odpadów stanowiących zużyty sprzęt elektryczny lub elektroniczny, baterie, akumulatory oraz opakowania niebezpieczne. Tylko odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych stanowią odpady komunalne.

Ministerstwo Środowiska na swojej stronie internetowej (www.mos.gov.pl) zamieściło wyjaśnienia w zakresie interpretacji pojęcia odpadów komunalnych w przypadku źródeł wytwarzania innych niż gospodarstwa domowe. Czytamy w nich m.in., że zaliczenie do kategorii odpadów komunalnych wszelkich odpadów niezawierających odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych w wyniku działalności gospodarczej lub działalności o innym charakterze poza gospodarstwami domowymi "(…) odbywa się z uwzględnieniem łącznie dwóch kryteriów - podobieństwa składu i podobieństwa charakteru odpadów do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Niewątpliwie kryteria te spełniają odpady powstające w związku z bytowaniem (w tym konsumpcją pracowników), podobnie traktuje się odpady biurowe, jak np. makulaturę biurową. W przypadku odpadów opakowaniowych niebędących opakowaniami niebezpiecznymi niezwykle istotna jest analiza w konkretnym przypadku, czy ze względu na ilość czy rodzaj zawartych w nich produktów powyższe kryteria, a zwłaszcza podobieństwo charakteru, zostały spełnione. Tak np. w przypadku działalności handlowej, w przypadku której powstają znaczne ilości odpadów opakowaniowych, trudno uznać je za mające charakter odpadów powstających w gospodarstwach domowych (chociaż ich skład jest niewątpliwie podobny lub taki sam)".

Przy nieruchomościach niezamieszkałych opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalana jest jako iloczyn liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstałymi na danej nieruchomości oraz stawki opłaty.

Ministerstwo w wyjaśnieniach odwołało się też do rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2001 r. nr 112, poz. 1206). Zgodnie z nim odpady z targowisk, odpady z czyszczenia ulic i placów występują wyłącznie w grupie 20 "Odpady komunalne łącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie", co jednoznacznie je klasyfikuje i nie daje możliwości na zaklasyfikowanie ich w obrębie innych grup.

Ministerstwo Środowiska odpowiada na pytania dotyczące segregowania odpadów  Czy są jakieś ogólne zasady dotyczące sortowania śmieci? Większość gmin stosuje system segregacji odpadów oparty na jednej z dwóch metod: 1) podział na: papier,   tworzywa sztuczne i metale,   opakowania szklane,   odpady "zielone" - roślinne,   odpady zmieszane lub 2) podział na: odpady mokre,   odpady suche. Szczegółowe zasady dotyczące sortowania śmieci zostały określone indywidualnie przez każdą z gmin, wszystko bowiem zależy od dostępnych instalacji i technologii stosowanych przez sortownie, a te są bardzo różne. Dlatego niezwykle ważne jest, aby dowiadywać się o szczegóły dotyczące segregowania odpadów w swoim miejscu zamieszkania. Czy przed wyrzuceniem należy myć zużyte opakowania? Nie powinno się myć opakowań, o ile gmina wyraźnie tego nie zaleca. Pamiętajmy, że mycie opakowań powoduje zwiększone zużycie wody. Opakowania należy jednak opróżniać (nie wyrzucajmy do śmieci w połowie pełnego słoika z dżemem). Czy przed wyrzuceniem należy usuwać etykiety z butelek i słoików? Nie powinno się usuwać etykiet, jeśli wymaga to użycia wody. Jeśli na etykiecie znajduje się informacja, że etykieta wykonana jest z folii termokurczliwej (PVC) należy ją zdjąć. Zdjęta folia PVC nie nadaje się do recyclingu, należy ją wrzucić do śmieci zmieszanych. Jak należy postępować z odpadami składającymi się z różnych elementów, a trudnymi do samodzielnego rozdzielenia, np. z zepsutymi wózkami dziecięcymi? Takie przedmioty, jak np. wózki dziecięce, należy traktować jak odpady gabarytowe i oddawać je do punktu zbiórki selektywnej. Mniejsze śmieci tego typu, np. zepsute zabawki, można wrzucać do pojemnika na odpady surowcowe. W obu przypadkach odpad zostanie mechanicznie rozdrobniony w sortowni. Co oznacza hasło - niższa stawka opłaty dla segregujących odpady? To nie hasło. Osoby segregujące odpady będą płacić mniej od tych, które ich nie sortują. Ustawa nakazuje gminom, żeby naliczały opłaty za wywóz śmieci zgodnie z tą zasadą. Gmina powinna ustalić stawki opłat na takim poziomie, aby były one zachęcające do selektywnego zbierania odpadów (tj. segregowania śmieci). Co więcej, nie można jedynie zadeklarować sortowania, a potem i tak wyrzucać wszystkiego do jednego kosza. W takim przypadku firma odbierająca odpady ma obowiązek powiadomić gminę o przypadku niedopełnienia przez właściciela nieruchomości obowiązku selektywnego zbierania odpadów i potraktować je jako zmieszane odpady komunalne, za co trzeba zapłacić wyższą stawkę.   Co, jeśli inni mieszkańcy bloku nie będą segregować śmieci? Mieszkańcy bloków korzystają ze wspólnych pojemników do zbierania odpadów. Jeżeli część mieszkańców nie segreguje odpadów, wówczas naliczana jest opłata według wyższej stawki, ustalonej przez radę gminy (tzn. stawki za odpady zmieszane). Źródło: Ministerstwo Środowiska (www.naszesmieci.mos.gov.pl) Czy opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi podlega zaokrąglaniu do pełnych złotych? "Ilekroć w ustawie (…) Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) jest mowa o podatkach - rozumie się przez to również opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe (art. 3 pkt 3 lit. c). Kwestię zaokrąglania reguluje art. 63 Ordynacji podatkowej - który przyjmuje inne zasady w przypadku podatków, a inne w przypadku opłat lokalnych. Zgodnie z § 2 powołanego przepisu zaokrąglania podstaw opodatkowania i kwot podatków nie stosuje się do opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych. Jak należy zauważyć Ordynacja podatkowa odwołuje się nie do ustawy (…) o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613, z późn. zm.), ale szerzej do przepisów o podatkach i opłatach lokalnych, a za takie należy uznać również ustawę (…) o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (…), wprowadzającą opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Mimo popularnej nazwy "podatek śmieciowy" w istocie stanowi ona zryczałtowaną odpłatność za usługę odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych, a więc opłatę a nie podatek. Dlatego też opłata ta nie podlega zaokrąglaniu". Interpretacja przepisów wydana przez Departament Gospodarki Odpadami przy Ministerstwie Środowiska z dnia 13 sierpnia 2013 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391 ze zm.)

Ustawa z dnia 14.12.2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21)