Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 4 (903) z dnia 1.02.2016

Kompensata należności a prawo do 25-dniowego terminu zwrotu VAT - wyrok NSA

(wyrok NSA z 30 listopada 2015 r., sygn. akt I FSK 1292/14)

Rozstrzygana przez NSA sprawa dotyczyła uprawnienia podatnika do zwrotu nadwyżki VAT naliczonego nad należnym w terminie 25 dni - na podstawie art. 87 ust. 6 ustawy o VAT - w przypadku, gdy zapłata za faktury zakupowe następuje w drodze potrącenia.

Zgodnie z art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT, na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową, urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić różnicę podatku w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia. Zwrot w terminie skróconym przysługuje w przypadku, gdy kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikają m.in. z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Z zapisu art. 22 ustawy o swobodzie działalności wynika, iż dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji (bez względu na liczbę wynikających z niej płatności) przekracza równowartość 15.000 euro.

Zdaniem podatnika, przyspieszony zwrot dotyczy VAT wynikającego z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone. Brak jest konieczności dokonania zapłaty w gotówce lub przelewem, gdyż zapłata przez potrącenie wzajemnych wierzytelności jest równoznaczna w skutkach prawnych z zapłatą.

Do stanowiska takiego przychylił się Sąd pierwszej instancji. Jednak, zarówno organ podatkowy wydający interpretację, jak i NSA w przedmiotowym wyroku prezentują odmienne stanowisko.

Rozstrzygając sporną kwestię, NSA wskazał na konieczność uwzględnienia przy wykładni art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT treści art. 22 ustawy o swobodzie działalności. W ocenie sądu, potrącenie nie jest formą wygasania zobowiązań uprawniającą do skrócenia terminu zwrotu bezpośredniego VAT z 60 do 25 dni. Zdaniem NSA, z art. 22 ustawy o swobodzie działalności wynika, że skorzystanie z uprawnienia wskazanego w art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT wymaga bezwzględnie dokonania zapłaty za zakupy gotówką bądź przelewem za pośrednictwem rachunku bankowego.

NSA wyjaśnił także:

"(...) skrócenie terminu dokonania zwrotu nie zwalnia organu od obowiązku zbadania zasadności zwrotu. Należy w związku z tym uznać, że skracając termin zwrotu ustawodawca wyposażył równocześnie organ w możliwość szybkiego sprawdzenia zasadności takiego zwrotu przez możliwość sprawnego zweryfikowania zapłacenia przez podatnika faktur, tj. wskazanie, że płatność winna nastąpić w warunkach określonych w art. 22 u.s.d.g. Ocena zasadności zwrotu w przypadku sprawdzania warunków potrącalności dwóch wierzytelności (zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę, że potrącenie w kształcie ustawowym jest dokonywane przez jednostronne oświadczenie woli jednego z wierzycieli, a przyspieszony termin zwrotu nie gwarantuje, że ewentualne spory między stronami kwestionujące zasadność potrącenia ujawnią się przed jego dokonaniem), czy weryfikacji potrąceń umownych, wymaga znacznie dłuższego czasu niż sprawdzenie zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego transakcji o wartości przekraczającej 15 000 euro. W ocenie Sądu sformułowanie art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. wskazuje, że ustawodawca wziął powyższy aspekt powinności organów podatkowych pod uwagę, tj. miał na celu wyłączenie spod działania art. 87 ust. 6 pkt 1 u.p.t.u. niepieniężnych form uregulowania należności za faktury zakupowe (nawet z zapłatą równoważnych, jak potrącenie). (...)"

Od redakcji:

Podobnie uznał WSA w Gliwicach w wyroku z 10 kwietnia 2014 r., sygn. akt III SA/Gl 1962/13 (orzeczenie prawomocne). Niestety, organy podatkowe również prezentują niekorzystne dla podatników stanowisko w omawianej sprawie (patrz: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 18 lutego 2015 r., nr IPPP1/443-1427/14-2/BS).

Wyrok ten opisaliśmy w Biuletynie Informacyjnym nr 25 z 1.09.2015 r. na str. 21-22

Tym samym, jeżeli podatnik stosuje kompensatę (jako formę rozliczeń z tytułu dokonywanych zakupów), powinien zrezygnować z ubiegania się o zwrot podatku VAT w przyspieszonym terminie. W przeciwnym wypadku narazi się na spór z fiskusem.