Gazeta Podatkowa nr 82 (1332) z dnia 13.10.2016

Ulga na dzieci tylko dla faktycznie wykonujących władzę rodzicielską

Podatnik ma prawo do skorzystania z tzw. ulgi prorodzinnej przy łącznym spełnieniu dwóch warunków: posiadaniu władzy rodzicielskiej (nawet ograniczonej na podstawie wyroku sądowego) i jej faktycznym wykonywaniu w danym roku podatkowym. Czym innym jest bowiem posiadanie władzy, a czym innym jej wykonywanie, co powoduje, że utożsamianie ich na gruncie ustawy o pdof nie znajduje uzasadnienia. W celu nabycia prawa do przedmiotowej ulgi podatnik powinien wykazać, że w danym roku podatkowym wykonywał, a nie tylko posiadał władzę rodzicielską.

STAN FAKTYCZNY:

W 2012 r. Sąd Okręgowy rozwiązał małżeństwo podatniczki. Od tego momentu jest ona matką wychowującą samotnie dwoje małoletnich dzieci. Wykonywanie władzy rodzicielskiej zostało powierzone matce, a w stosunku do jej byłego małżonka władza rodzicielska została ograniczona do współdecydowania o istotnych sprawach życiowych dzieci. Po rozwodzie ojciec tylko sporadycznie kontaktował się z dziećmi - w odrębnym postępowaniu dopiero w 2013 r. sąd ustalił grafik widzeń ojca z dziećmi.

W związku z przebywaniem dzieci pod jej opieką, podatniczka w obecności świadka zawarła z byłym mężem ustną umowę, z której wynikało, że to ona będzie korzystała z podatkowej ulgi na dwoje dzieci. Po zawarciu tej umowy złożyła zeznanie roczne za 2012 r. uwzględniając w nim ulgę na dwoje dzieci. Tymczasem jej były mąż skorygował swoje pierwotne rozliczenie podatkowe za 2012 r., wykazując w tej korekcie również całą ulgę na dwoje dzieci.

Podatniczka wystąpiła więc do organu podatkowego o zajęcie stanowiska w kwestii jej prawa do całej kwoty ulgi na dwoje dzieci w sytuacji, gdy tylko ona w 2012 r. faktycznie sprawowała władzę rodzicielską.

Organ podatkowy w wydanej interpretacji stwierdził, że możliwość podzielenia kwoty ulgi przez rodziców dziecka w inny sposób niż w proporcji pół na pół ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy zgodę na ustalenie dowolnej proporcji kwoty odliczenia wyrażają oboje rodzice. W jego ocenie w sytuacji przedstawionej przez podatniczkę ostatecznie do porozumienia takiego nie doszło, stąd ma ona prawo do zastosowania ulgi jedynie w wysokości 50%.

Sprawa ze skargi podatniczki trafiła do WSA, który uchylił interpretację fiskusa. W uzasadnieniu wydanego orzeczenia skład orzekający wskazał, że nieuprawnione jest utożsamianie przez organ podatkowy pojęcia "wykonywanie władzy rodzicielskiej" z pojęciem "przysługiwania władzy rodzicielskiej" i "pieczą nad dzieckiem", gdy w prawie rodzinnym mają one różne zakresy znaczeniowe. W ocenie WSA podatnik ma prawo do odliczenia od dochodu przedmiotowej ulgi wyłącznie wówczas, gdy w danym roku podatkowym "wykonywał władzę rodzicielską", a nie jak przyjął to organ jedynie "posiadał władzę rodzicielską". Jednocześnie wskazał, że przez wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć faktyczną pieczę nad dzieckiem, a więc wspólne zamieszkiwanie, zapewnienie (zabezpieczenie) wszystkich jego potrzeb od tzw. życiowych, czyli ubioru i wyżywienia po edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne.

Skargę kasacyjną do NSA od przedstawionego wyroku złożył organ podatkowy.

SĄD ORZEKŁ:

NSA oddalił jednak skargę organu podatkowego. W uzasadnieniu wydanego orzeczenia przyjął argumentację podobną jak sąd I instancji wskazując, że władza rodzicielska nie jest tylko przywilejem i uprawnieniem do sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do jego wychowania. O wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie świadczy bowiem sam fakt jej posiadania czy spełniania obowiązku alimentacyjnego, ani sporadyczne kontakty z dzieckiem. W związku z tym w sprawie będącej przedmiotem analizy NSA przyjął, że w 2012 r. tylko matka wykonywała władzę rodzicielską i to jej w rozliczeniu za 2012 r. przysługiwała pełna kwota ulgi.

(wyrok NSA z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 2360/15)