Instruktaż wypełniania deklaracji PCC

Podatek od czynności cywilnoprawnych uiszcza się od szczegółowo wymienionych w ustawie czynności, spośród których do najpopularniejszych należą umowy sprzedaży, pożyczki, darowizny czy spółki. Terminowe i prawidłowe złożenie deklaracji uchroni podatnika przed negatywnymi konsekwencjami ze strony urzędu skarbowego. Jakie są podstawowe zasady wypełniania druku PCC-3 składanego do US przy rozliczaniu podatku od czynności cywilnoprawnych?

Jakie czynności są opodatkowane PCC?

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych w art. 1 ust. 1 pkt 1 w sposób wyczerpujący wskazuje czynności podlegające temu podatkowi. Należą do nich:

umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
umowa darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowa dożywocia,
umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
umowa depozytu nieprawidłowego,
umowa spółki.

Ponadto konieczność uiszczenia podatku wywołuje, co do zasady, zmiana tych umów, jeżeli powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania. Co bardzo ważne, obowiązek podatkowy rodzi także zawarcie ugody czy wydanie wyroku sądowego, jeżeli ich skutek jest taki sam jak wymienionych powyżej czynności (np. sądowe zniesienie współwłasności).

Termin złożenia deklaracji

Obowiązkiem podatnika jest złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych - PCC-3. Deklarację należy złożyć w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Deklarację PCC-3 należy złożyć w terminie 14 dni od powstania obowiązku podatkowego.

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy podatek uiszczany jest przez notariusza, który będąc płatnikiem podatku przy sporządzaniu aktu notarialnego pobiera należny podatek i przekazuje go do urzędu. Co do zasady jednak, to na podatniku ciąży obowiązek złożenia prawidłowo wypełnionej deklaracji i uiszczenia należnego podatku. Art. 10 ust. 1 ustawy o PCC stanowi, iż podatnik składa deklarację bez wezwania organu podatkowego.

Od kiedy liczyć termin do złożenia deklaracji?

Ustawa o PCC zobowiązuje podatników do złożenia deklaracji w terminie 14 dni od wystąpienia obowiązku podatkowego. Istotne jest zatem dokładne określenie tego momentu. Moment powstania obowiązku podatkowego w PCC został uregulowany w art. 3 ustawy.

Ogólna reguła stanowi, iż obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Jednak w zależności od dokonywanej czynności moment powstania obowiązku podatkowego może się różnić i występować np. z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. W przypadku wydania wyroku sądowego lub zawarcia ugody, moment powstania obowiązku podatkowego następuje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody. Należy także pamiętać, iż w przypadku zawarcia umowy przedwstępnej zobowiązującej do przeniesienia własności, a następnie umowy przenoszącej własność, obowiązek podatkowy występuje w momencie zawarcia umowy przenoszącej własność.

Inaczej ustala się jednak moment powstania obowiązku podatkowego w sytuacji, gdy podatnik powołuje się na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej przed organem podatkowym lub kontroli skarbowej.

Podatek od wartości, nie od ceny

Co prawda sposób wypełniania deklaracji PCC różni się w zależności od dokonanej czynności, niemniej zastosowanie znajdują te same zasady.

Jednym z najczęściej popełnianych błędów podczas wypełniania deklaracji jest wpisywanie w jej treści ceny uzyskanej na podstawie umowy sprzedaży. Z treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC wynika, iż przy umowie sprzedaży przedmiot opodatkowania (wpisywany w polu 25, na str. 2 deklaracji) stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Zatem obowiązkiem podatnika jest ustalenie wartości rzeczy, która jest niezależna od uzyskanej ceny. Pomocny w ustaleniu wartości przedmiotu transakcji może być art. 6 ust. 2 ustawy o PCC. Przepis ten stanowi, iż wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Przy czym organowi przysługuje możliwość wezwania podatnika do określenia wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej w sytuacji gdy podatnik w ogóle jej nie określił lub podana przez niego wartość jest wątpliwa. W wezwaniu organ podaje także wartość według swojej wyceny. Jeżeli pomimo wezwania podatnik podał wartość przedmiotu opodatkowanego PCC nieodpowiadającą jego wartości rynkowej, organ dokonuje wyceny z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. W sytuacji gdy na skutek powołania biegłego wartość rynkowa przedmiotu różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, podatnik zobowiązany jest dodatkowo do pokrycia kosztów sporządzenia opinii.

Stawka podatku

Oprócz wartości przedmiotu opodatkowania wpływ na wysokość podatku ma także stawka, która została określona w art. 7 ustawy. Stawki podatku wynoszą:

2% - od umowy sprzedaży lub zamiany nieruchomości, użytkowania wieczystego, rzeczy ruchomych lub praw spółdzielczych, a także od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego,
1% - od umowy sprzedaży lub zamiany innych praw majątkowych, a także od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
0,5% - od umowy spółki,
0,1% - od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących, licząc od kwoty zabezpieczonej wierzytelności.

Jak wypełnić deklarację?

Deklarację składa się na druku PCC-3, który ma łącznie 3 strony. Większość z pól wymaganych do uzupełnienia nie powoduje problemów, wymaga bowiem wpisania np. NIP (pole nr 1) czy danych adresowych (część B2 - pola 11-20), niektóre rubryki wywołują jednak wątpliwości w praktyce.

Składając deklarację PCC-3 podatnik zobowiązany jest do wypełnienia tylko pól jasnych, natomiast pola zaciemnione wypełnia organ podatkowy. Ponadto, jak wynika ze znajdującego się na deklaracji pouczenia, należy ją wypełnić na maszynie, komputerze bądź ręcznie czarnym lub niebieskim kolorem dużymi drukowanymi literami. W polu nr 4 należy wpisać datę zawarcia umowy (a nie datę sporządzania deklaracji). W polu nr 6 należy zaznaczyć odpowiednią rubrykę w zależności od tego, czy jest to pierwsza deklaracja, czy też składa się ją w celu dokonania korekty rozliczenia. W polu nr 7 należy zaznaczyć rubrykę 1, w sytuacji gdy w czynności podlegającej opodatkowaniu po stronie zobowiązanej występuje 2 lub więcej osób (np. 2 osoby występują po stronie nabywcy rzeczy z tytułu umowy sprzedaży). Natomiast rubrykę numer 5, gdy w umowie sprzedaży po stronie nabywcy występuje tylko jeden podmiot. Pola od 8-20 dotyczą danych zobowiązanego z tytułu podatku PCC (np. kupującego).

Część C dotyczy przedmiotu opodatkowania. Zaznacza się w nim czy jest nim umowa (sytuacja najczęściej występująca w praktyce), zmiana umowy lub orzeczenie sądu bądź ugoda. Następnie zaznacza się odpowiednio miejsce położenia rzeczy i miejsce dokonania czynności cywilnoprawnej. W polu nr 24 należy natomiast krótko określić treść i przedmiot czynności. Czyli w zależności od zawieranej transakcji wpisać np. numer księgi wieczystej nieruchomości czy dane dotyczące nabytego pojazdu.

Najistotniejsza z punktu widzenia wartości podatku jest część D (pola od 25-43). Z uwzględnieniem uwag na temat wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej oraz typu zawartej umowy należy uzupełnić pole przeznaczone na podstawę opodatkowania (np. 30.000 zł). W kolejnej kolumnie należy natomiast wpisać stawkę podatku, np. 2% dla umowy sprzedaży ruchomości (art. 7 ustawy). W ostatniej kolumnie (pole 27 i poniższe) trzeba wpisać obliczony podatek (30.000 zł × 2% = 600 zł). Uzyskaną kwotę należy także wpisać w polu 43.

Części E, E.1. i E.2. podlegają wypełnieniu jedynie w przypadku zawarcia lub zmiany umowy spółki.

W części F (pole 53) należy wpisać wyliczoną kwotę, która znajduje się w polu 43.

Część G dotyczy informacji dodatkowych i podlega ona wypełnieniu jedynie w określonych w pouczeniu przypadkach.

W części H składa się informację o załączonych deklaracjach PCC-3/A, które składa się, gdy stroną umowy zobowiązaną do zapłaty podatku jest więcej niż jedna osoba.

W cześci I.1. bądź I.2. wypełnia się stosowne części rubryki w zależności czy podatnik działa samodzielnie, czy też poprzez pełnomocnika odpowiednio części I.1. i I.2.

Należy pamiętać, aby jednocześnie ze złożeniem deklaracji PCC-3 obliczyć należny podatek i wpłacić go na konto organu podatkowego, bowiem 14-dniowy termin od dnia wystąpienia obowiązku podatkowego dotyczy nie tylko złożenia deklaracji, ale także zapłaty należnego podatku.

Przykładowe wypełnienie części deklaracji PCC-3