Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 6 (725) z dnia 20.02.2011

PCC od pożyczki między bliskimi

Mam dług w firmie X. Ojciec pomógł mi go spłacić, udzielając pożyczki, którą przelał od razu na rachunek firmy X. Czy będę musiał od tej pożyczki zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych?

W myśl art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.), zwolnione są z podatku PCC pożyczki udzielane w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. nr 93, poz. 768), w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod dwoma warunkami (które muszą być spełnione łącznie):

•  złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności,

• udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo- -kredytową lub przekazem pocztowym.

Przepis odnosi się do umów pożyczek zawieranych pomiędzy najbliższymi, np. między ojcem i synem, a wartość pożyczki przekracza kwotę 9.637 zł.

Wątpliwości budzi rozumienie zwrotu "otrzymanie pieniędzy na rachunek bankowy". Według niektórych organów podatkowych, warunkiem zastosowania omawianego zwolnienia jest przekazanie kwoty pożyczki na rachunek bankowy prowadzony na imię i nazwisko pożyczkobiorcy. Do takiego wniosku prowadzić ma językowa wykładnia przepisu, wykluczająca rozszerzającą interpretację norm ustalających ulgi podatkowe.

Jednak w doktrynie i w orzecznictwie podkreśla się także, iż wykładnia gramatyczna nie może być uznana za jedyną dopuszczalną wykładnię przepisów dotyczących ulg i zwolnień podatkowych, zwłaszcza kiedy jej zastosowanie nie daje jednoznacznych rezultatów.

W art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o PCC ustawodawca, określając warunki udokumentowania faktu otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę, posłużył się alternatywą rozłączną "albo". Może to wskazywać, że użyty w tym przepisie zaimek dzierżawczy "jego" (czyli pożyczkobiorcy) dotyczy tylko rachunku prowadzonego przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, nie zaś rachunku bankowego (por. wyrok WSA w Warszawie z 24 marca 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 2277/09; CBOSA).

Interpretator dokonujący wykładni przepisów dotyczących ulg i zwolnień podatkowych nie może - zasłaniając się zasadą powszechności opodatkowania (art. 84 Konstytucji RP) - poprzestać jedynie na wykładni gramatycznej określonego przepisu (przepisów) prawa, wybierając spośród kilku jego znaczeń wersję najmniej korzystną dla podatnika. Winien podjąć próbę odczytania normy prawnej przy zastosowaniu pozostałych rodzajów wykładni prawa, zwłaszcza wykładni celowościowej. Wykładnia celowościowa może bowiem istotnie wzmocnić wagę jednego z dopuszczalnych wariantów rozumienia przepisu. Celem omawianej regulacji prawnej było zwolnienie z PCC pożyczek udzielanych między osobami pozostającymi w bliskich więzach rodzinnych (małżonków, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy), przy jednoczesnym zastosowaniu mechanizmu zapobiegającego wykorzystywaniu tego zwolnienia do "legalizacji" fikcyjnych pożyczek, np. przy wyjaśnianiu źródeł pokrycia majątku.

Dlatego "udokumentowanie faktu przekazania pieniędzy na rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym, umożliwia jednoznaczne stwierdzenie, że pożyczka miała w rzeczywistości miejsce. Cel ten jest osiągnięty nie tylko poprzez przekazanie pożyczki na rachunek bankowy prowadzony na imię i nazwisko pożyczkobiorcy, ale także na każdy inny wskazany przez niego rachunek bankowy. Nie musi to być konto, które bank prowadzi na rzecz pożyczkobiorcy"- orzekł WSA w Białymstoku w wyroku z 11 stycznia 2011 r. (sygn. akt I SA/Bk 549/10; CBOSA). Podobny pogląd na tle zbliżonej w swym charakterze regulacji z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wyraził NSA w wyroku z 7 kwietnia 2010 r., sygn. akt II FSK 1952/08; CBOSA.

Wobec tego pytający, w sytuacji przedstawionej w pytaniu, nie zapłaci podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy pożyczki, o ile w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki złożył deklarację PCC-3 właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.