PCC, czyli kiedy od umowy płaci się fiskusowi?

Opodatkowaniu podlegają nie tylko nasze dochody, ale także niektóre umowy cywilnoprawne. Fiskus chce, aby strony dzieliły się z nim w przypadku takich transakcji, jak choćby umowa sprzedaży, zamiany, pożyczki czy dożywocia. Czasem jednak można skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych.

Co podlega PCC?

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają:

umowy sprzedaży rzeczy i praw majątkowych,
umowy zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowy dożywocia,
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
umowy depozytu nieprawidłowego,
umowy spółki.

Istotne jest, że PCC podlegają również zmiany powyższych umów, jeśli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania, a także orzeczenia sądów oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne jak powyższe czynności (np. zniesienie współwłasności nieruchomości w wyniku postanowienia sądu).

Kto jest podatnikiem?

Obowiązek podatkowy spoczywa zazwyczaj tylko na jednej ze stron czynności prawnej. W przypadku umowy sprzedaży obowiązek podatkowy ciąży wyłącznie na kupującym. Natomiast przy umowie darowizny - na obdarowanym, a przy umowie dożywocia - na nabywcy własności nieruchomości. Podatek od pożyczki płaci natomiast tylko biorący. Jeśli chodzi o hipotekę, obowiązek ten spoczywa wyłącznie na osobie składającej oświadczenie woli o jej ustanowieniu.

Inaczej jest w przypadku umów zamiany oraz umów spółki cywilnej, w przypadku których podatnikami są odpowiednio: obie strony umowy zamiany bądź wszyscy wspólnicy spółki cywilnej. Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany lub wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej.

Ile tytułem podatku?

Z wyjątkiem hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej, gdzie PCC wynosi zawsze 19 zł, stawki podatku określane są jako pewien procent (od 0,1% do 2%) od podstawy opodatkowania. Podstawą opodatkowania, co do zasady, jest wartość przedmiotu czynności cywilnoprawnej. Dla przykładu, przy umowie sprzedaży stanowi ją najczęściej wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, a przy umowie pożyczki - kwota lub wartość pożyczki.

Stawki podatku wynoszą:

2% - od umowy sprzedaży lub zamiany nieruchomości, użytkowania wieczystego, rzeczy ruchomych lub praw spółdzielczych, a także od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego;

1% - od umowy sprzedaży lub zamiany innych praw majątkowych, a także od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności;

0,5% - od umowy spółki;

0,1% - od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących, licząc od kwoty zabezpieczonej wierzytelności.

W najgorszym przypadku stawka podatku od czynności cywilnoprawnych - na zasadzie swoistej sankcji - wynosi jednak 20%. Jest tak wówczas, gdy przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powołuje się na fakt zawarcia np. umowy pożyczki, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony. Taka sama kara spotka biorącego pożyczkę (w osobie: małżonka, zstępnego, wstępnego, pasierba, rodzeństwa, ojczyma lub macochy), który powoła się na fakt zawarcia umowy pożyczki, mimo iż nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy (lub konto w SKOK) albo przekazem pocztowym.

W jakim terminie płaci się PCC?

Termin zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych wynosi zawsze 14 dni, jednak różny może być moment, od którego należy go liczyć. Z reguły obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnych (np. zawarcia umowy pożyczki), jednak w przypadku orzeczenia sądu istotna jest nie data jego wydania przez sąd, lecz późniejsza chwila uprawomocnienia się.

Jeżeli podatek od czynności cywilnoprawnych nie jest pobierany przez płatnika (notariusza), podatnicy mają obowiązek sami składać deklaracje w sprawie tego podatku według ustalonego wzorca. Jednocześnie trzeba obliczyć i wpłacić należny podatek do właściwego urzędu skarbowego.

Jak deklarować PCC?

Deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych składana jest na formularzu PCC-3. Wzór formularza PCC-3 zawiera załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sposobu pobierania i zwrotu podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2008 r. nr 234, poz. 1577). Deklaracja ta powinna zawierać informacje na temat miejsca i celu jej składania, danych podatnika dokonującego zapłaty, przedmiotu opodatkowania i treści czynności cywilnoprawnej. Ponadto musi również przedstawiać obliczenie należnego podatku od czynności cywilnoprawnej oraz zawierać oświadczenie i podpis podatnika lub osób go reprezentujących.

Formularz PCC-3 można pobrać ze strony: www.druki.gofin.pl.

Dane podatnika dokonującego zapłaty lub zwolnionego z podatku na podstawie art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o PCC (chodzi o zwolnienie pożyczek pieniężnych zawieranych w gronie najbliższej rodziny) zamieszcza się w części B deklaracji PCC-3. Jeżeli jednak podatników jest więcej, trzeba również wypełnić "Informację o pozostałych podatnikach" na formularzu PCC-3/A.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. nr 101, poz. 649 ze zm.)