Kiedy stosować prewspółczynnik do odliczania VAT? - zmiany od 1 stycznia 2016 r.

Jesteśmy firmą handlowo-usługową (nie świadczymy żadnych czynności statutowych). Niekiedy obciążamy kontrahentów za wyrządzone szkody. Ponieważ odszkodowania nie są opodatkowane VAT, wystawiamy w tym celu noty obciążeniowe. Czy przy odliczaniu VAT od ponoszonych wydatków musimy stosować tzw. prewspółczynnik?

Od 1 stycznia 2016 r. podatnicy, którzy wykonują czynności w ramach działalności gospodarczej oraz czynności będące poza zakresem tej działalności, do odliczania VAT muszą stosować tzw. prewspółczynnik (preproporcję).

Prewspółczynnik należy stosować przy odliczaniu VAT od wydatków (ich części), których nie można przypisać wyłącznie do czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej, jak i będących poza zakresem tej działalności. Jego stosowanie ma umożliwić odliczenie VAT wyłącznie od tej części wydatku, który dotyczy czynności opodatkowanych.

Przepisy ustawy o VAT nie określają wprost, jak ustalać prewspółczynnik, ale dają pewne wskazówki, jakimi kryteriami należy się kierować (patrz: art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT). Bardziej szczegółowo kwestię tę natomiast reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (Dz. U. poz. 2193).

Z założenia, przepisy dotyczące stosowania prewspółczynnika były kierowane tylko do wąskiej grupy podatników, którzy poza działalnością gospodarczą (w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT) wykonują również działalności nieobjęte systemem VAT (np. do organów władzy publicznej). Potwierdził to podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską z 27 stycznia 2015 r., nr 30157. Oznacza to, że podatnicy, którzy zajmują się wyłącznie prowadzeniem działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o VAT), do odliczania VAT nie muszą stosować prewspółczynnika.

Powyższe potwierdzają również organy podatkowe, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacjach indywidualnych: z 8 grudnia 2015 r., nr IPPP1/4512-1095/15-2/AW i z 1 grudnia 2015 r., nr IPPP1/4512-1091/15-2/AS. W tej pierwszej interpretacji czytamy:

"(...) Zainteresowany nie wykonuje czynności niepodlegających ustawie o podatku od towarów i usług, a prowadzona działalność gospodarcza jest opodatkowana lub ewentualnie zwolniona od podatku, zatem norma art. 86 ust. 2a ustawy o VAT nie będzie mieć zastosowania do rozliczeń podatku od towarów i usług Wnioskodawcy. Wydatki ponoszone przez Wnioskodawcę nie wykraczają poza działalność gospodarczą.

Zatem - w związku z wprowadzeniem od 1 stycznia 2016 r. art. 86 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług - Zainteresowany nie będzie zobowiązany do stosowania prewspółczynnika, o którym mowa w ww. przepisie, według zasad zaprezentowanych w art. 86 ust. 2b ustawy. (...)"

W związku z powyższym należałoby przyjąć, że pomimo, iż obciążenie kontrahenta za wyrządzoną szkodę nie jest czynnością opodatkowaną VAT (ma charakter odszkodowawczy), podatnik nie musi stosować prewspółczynnika. Obciążanie kontrahentów ww. karami jest bowiem dokonywane w ramach wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej.

Świadczymy usługi na ruchomym majątku rzeczowym dla podatników zagranicznych. Usługi te są opodatkowane w kraju nabywcy (nie są opodatkowane w Polsce). Czy przy odliczaniu VAT od wydatków związanych z tymi usługami musimy stosować prewspółczynnik?

Usługi świadczone dla podatników zagranicznych są z reguły opodatkowane w kraju usługobiorcy (zgodnie z art. 28b ustawy o VAT). Choć usługi te nie są opodatkowane w Polsce - od wydatków z nimi związanych podatnicy mogą odliczać VAT na zasadach ogólnych. Jak bowiem wynika z art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik ma również prawo do odliczenia VAT, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju, jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami.

Zatem pomimo, iż usługi, o których mowa w pytaniu, nie są opodatkowane w Polsce (są opodatkowane w kraju nabywcy), od wydatków związanych z tymi usługami podatnik może odliczać VAT na zasadach ogólnych. Traktuje się je bowiem analogicznie, jak czynności opodatkowane. Przy odliczaniu VAT od wydatków związanych z takimi czynnościami prewspółczynnika nie stosuje się.

Ponadto, jak wskazano w odpowiedzi na poprzednie pytanie, prewspółczynnika nie muszą stosować podatnicy wykonujący wyłącznie czynności mieszczące się w zakresie działalności gospodarczej. Ponieważ usługi, o których mowa w pytaniu, są wykonywane w ramach działalności gospodarczej, to także ten fakt wyklucza konieczność stosowania ww. prewspółczynnika.