Kiedy używanie samochodów do celów prywatnych jest opodatkowane?

Od 1 kwietnia 2014 r. obowiązuje ogólna zasada, zgodnie z którą od zakupu czy leasingu pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony oraz wydatków eksploatacyjnych dotyczących takiego pojazdu można odliczać VAT w wysokości 50% kwoty podatku. Natomiast używanie tych pojazdów do celów prywatnych (podatnika, wspólników, pracowników, itp.) nie jest już - co do zasady - opodatkowane. Są jednak także przypadki, że pomimo, iż od 1 kwietnia br. podatek odliczany jest w 50%, to i tak używanie takiego samochodu do celów prywatnych jest opodatkowane (tj. zobowiązuje do wykazania VAT).

Używanie firmowych składników majątku do celów prywatnych jako czynność opodatkowana VAT

Na mocy art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlega użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Obowiązek wykazania VAT należnego został jednak złagodzony w stosunku do pojazdów, od których VAT podlegał odliczeniu w ograniczonym zakresie. Jak bowiem wynika z art. 8 ust. 5 ustawy o VAT, nie ma obowiązku wykazania VAT należnego od używania samochodu do celów prywatnych, gdy podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia 50% kwoty VAT (na mocy art. 86a ust. 1 ustawy o VAT) z tytułu:

1) nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów lub

2) nabycia, importu lub wytworzenia części składowych do tych pojazdów, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów podatnikowi nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Podobne zasady należy stosować także do pojazdów, od których przysługiwało prawo do odliczenia VAT w wysokości 60% kwoty VAT, nie więcej niż 6.000 zł (lub odpowiednio 50% kwoty VAT, nie więcej niż 5.000 zł - dotyczy pojazdów nabytych wytworzonych przed 1 kwietnia br. - patrz art. 7 ust. 1 ustawy z 7 lutego 2014 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw).

Przez "nabycie", o którym tu mowa, należy rozumieć również przyjęcie pojazdu do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze.

WAŻNE: Konieczność wykazania VAT należnego od wykorzystywania pojazdu do celów prywatnych wystąpi, gdy:

1) podatnik posiadał pełne prawo do odliczenia podatku zarówno przy nabyciu pojazdu, jak i zakupionych do niego części składowych,

2) podatnik posiadał pełne prawo do odliczenia podatku przy nabyciu pojazdu, natomiast przy nabyciu części składowych do tego pojazdu prawo to zostało ograniczone do 50%,

3) podatnik nie posiadał prawa do odliczenia podatku przy nabyciu pojazdu, natomiast przy nabyciu części składowych do tego pojazdu posiadał prawo do odliczenia pełnego.

Ponieważ niekiedy odliczenie VAT od zakupu części składowych może spowodować, że używanie samochodu do celów prywatnych jest opodatkowane, to warto przypomnieć, że z broszury informacyjnej Ministerstwa Finansów pt. "Najważniejsze zmiany w podatku od towarów i usług od dnia 1 kwietnia 2013 r." (dostępnej na stronie internetowej www.finanse.mf.gov.pl) wynika, że częściami składowymi mogą być np. niektóre części wymieniane w samochodzie, które wpłynęły na wzrost wartości samochodu. To niewątpliwie ma miejsce przy wymianie silnika na nowy i może mieć miejsce przy wymianie opon lub akumulatora samochodowego, ale tylko wówczas, gdy wartość samochodu jest bardzo niska. Więcej na ten temat pisaliśmy w Biuletynie Informacyjnym nr 10 z 1 kwietnia br., w artykule pt. "Rozliczanie VAT od samochodów w 2014 r.".

Zmiana sposobu wykorzystywania pojazdu a konieczność opodatkowania użytku prywatnego

W praktyce może zdarzyć się tak, że podatnik odliczy cały VAT od zakupu samochodu (po 31 marca br.) - w związku z zamiarem wykorzystywania go wyłącznie do celów firmowych - ale po pewnym czasie zdecyduje się na wykorzystywanie tego pojazdu również do celów prywatnych. W takim przypadku konieczne może być skorygowanie części VAT odliczonego od zakupu tego pojazdu (jeżeli zmiana sposobu jego wykorzystywania nastąpi w tzw. "okresie korekty" - patrz: art. 90b ustawy o VAT). W związku z tym pojawia się pytanie: Czy w takim przypadku używanie samochodu do celów prywatnych również jest opodatkowane? Naszym zdaniem, nie. Skoro bowiem podatnik musi skorygować część odliczonego VAT - w związku ze zmianą sposobu wykorzystywania pojazdu - nie powinien być już zobowiązany do wykazania VAT należnego od wykorzystywania tego pojazdu do celów prywatnych. Naszym zdaniem, powyższe powinno mieć zastosowanie bez względu na to, czy zmiana przeznaczenia nastąpi w niedługim okresie od zakupu, czy pod koniec okresu korekty. Jedynie gdyby ta zmiana nastąpiła po okresie korekty (czyli gdyby VAT naliczony nie był korygowany), mógłby powstać obowiązek opodatkowania użytku prywatnego.

Zaznaczamy, że powyższe jest stanowiskiem redakcji. Nie wiadomo, jakie stanowisko w tej sprawie będą prezentowały organy podatkowe.

Podsumowanie powyższych rozważań przedstawiono w formie tabel (założono, że podatnik wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane).

Opodatkowanie używania do celów prywatnych pojazdów samochodowych stanowiących własność podatnika:

Opodatkowanie używania do celów prywatnych pojazdów samochodowych użytkowanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze:

Ustalenie podstawy opodatkowania VAT

W przypadku, gdy używanie samochodu firmowego do celów prywatnych jest opodatkowane, za podstawę opodatkowania należy przyjąć koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika. Tak wynika z art. 29a ust. 5 ustawy o VAT. Przepisy nie precyzują jednak, co należy rozumieć przez "koszt świadczenia", stąd mogą się pojawić wątpliwości, jak ten koszt ustalić.

Niestety, w przepisach nie znajdziemy odpowiedzi na powyższe pytanie. Nie wyjaśniło tego również Ministerstwo Finansów w broszurze informacyjnej dotyczącej odliczania VAT od samochodów. Zasadne jest, aby w sytuacji przedstawionej w pytaniu podstawa opodatkowania uwzględniała tylko wartość części składowych. Uwzględnianie wartości samochodu nie wydaje się właściwe. Przyjęcie odmiennego stanowiska oznaczałoby, że podatnicy, którzy nie mieli prawa do odliczenia VAT od zakupu pojazdu, musieliby wykazać taki sam VAT należny od użytku prywatnego, jak podatnicy, którzy takie prawo posiadali. To byłoby krzywdzące i niesprawiedliwe. Naszym zdaniem, również wydatki, od których przysługiwało prawo do odliczenia VAT w 50% (np. zakup paliwa) nie powinny być uwzględniane przy ustalaniu podstawy opodatkowania użytku prywatnego. Stosowanie ograniczenia w odliczaniu VAT od tych wydatków oznacza, że uwzględniono już użytek prywatny. Za wykorzystywanie samochodu do celów prywatnych podatnik nie może być natomiast dwukrotnie "karany" (raz - poprzez ograniczenie prawa do odliczenia VAT, a drugi raz - poprzez nakazanie opodatkowania użytku prywatnego). Pozostaje mieć nadzieję, że takie też stanowisko będą prezentowały organy podatkowe.